Vanaf 4 oktober is er in Museum Spakenburg een nieuwe tentoonstelling te zien over de Hollandsche Knoopenfabriek (HKF) en knopen in de klederdracht.
Knopen zijn in de Nederlandse klederdrachten vooral een mannenaangelegenheid. De meeste onderdelen van de vrouwendracht worden immers met spelden aan elkaar bevestigd. Bijzonder is dat juist in Bunschoten-Spakenburg een knopenfabriek was gevestigd. De HKF maakte modieuze knopen en gaf werkgelegenheid aan voormalig vissers die door de afsluiting van de Zuiderzee moesten zoeken naar nieuwe vormen van bestaan.
Tussen 1929 en 1979 vonden veel Spakenburgers werk in de knopenfabriek. Deze fabriek, mede voortgekomen uit de Zuiderzeesteun, was een bron van werkgelegenheid met op het hoogtepunt ruim 400 werknemers en nog veel meer thuiswerkers. Hierdoor was (en is) de Knopenfabriek een begrip in het dorp en hebben velen er nog herinneringen aan.
Zo was het voor velen een enorme omschakeling om het vrije vissersbestaan in te ruilen voor monotoon werk tussen vier muren. Dit werk had dan wel als voordeel dat het een vast inkomen opleverde. Als bijverdienste thuis knopen naaien is een ander aspect dat veel mensen zich herinneren; het was een noodzakelijke bijverdienste om een karig inkomen aan te vullen.
Aan de hand van foto’s, filmfragmenten, objecten en verhalen wordt in de expositie een beeld geschetst van de historie van de fabriek. Opvallend is de kwaliteit van het beeldmateriaal; meerdere keren werden er professionele reportages gemaakt omdat de medewerkers klederdracht droegen. Dit leverde prachtige foto’s op die nu in de expositie getoond worden. Directeur Adriaantje de Jong geeft aan dat de foto’s afkomstig zijn uit de collectie van de Historische Vereniging Bunscote en belangeloos ter beschikking werden gesteld. ‘Dat de vereniging en het museum hierin samen optrekken versterkt het culturele veld. Samen staan we sterk’.
Knopen in de klederdracht
Het tweede deel van de expositie is gewijd aan knopen in de klederdracht en laat zien wat voor knopen de fabrieksarbeiders, maar ook de meer welgestelden zoals boeren uit Bunschoten-Spakenburg in hun klederdracht verwerkten.
Opmerkelijk is dat in de vrouwendracht enkel knoopjes gebruikt werden op de achterkant van het jak. Deze knoopjes werden zelf gemaakt van karton of hout, omwikkeld met borduurgaren en vervolgens versierd met borduursteken. De knoopjes hadden als functie de banden van het schort op hun plaats te houden.
In de mannendracht werden meer knopen gebruikt en dan vooral om mee te pronken. In de expositie zijn prachtige zilveren knopen te zien die boeren gebruikten op hun vestje of gezondheid en ducatons (knopen van muntstukken) waarmee ze hun broek versierden. Daarnaast vinden ook gouden keelknopen een plek in de expositie.
Meerdere exposities
Al met al is de expositie een verrassend geheel, dat zeker een bezoekje waard is. Bij de totstandkoming van de expositie werd niet alleen samengewerkt met de Historische Vereniging Bunscote, maar ook met andere organisaties en particulieren.
‘De eindjes aan elkaar knopen’ maakt onderdeel uit van het project ‘Gelderse en Utrechtse knopen’, een initiatief van Museum Nijkerk, het Nationaal Onderduikmuseum in Aalten en Museum Spakenburg. Ook in de andere musea zijn interessante exposities te zien en in Spakenburg staan er tot medio april 2024 nog diverse activiteiten op het gebied van knopen op het programma. ,,Zo is deze expositie een verbindende schakel waarbij allerlei eindjes aan elkaar worden geknoopt”, aldus Adriaantje de Jong.
